DOI: 10.37317/biul-2006-0046

TADEUSZ ŚMIAŁOWSKI
STANISŁAW WĘGRZYN
Zakład Oceny Jakości i Metod Hodowli Zbóż
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Kraków
Analiza zmienności i współzależności cech użytkowych owsa (Avena sativa L.)
The analysis of variability and of the relationships between useful traits in oats (Avena sativa L.)
Celem badań było poznanie zmienności, stopnia genetycznego zróżnicowania oraz fenotypowych i genotypowych korelacji między ważnymi cechami rolniczymi u odmian i rodów hodowlanych owsa badanych w serii doświadczeń wstępnych w latach 2002–2004. W doświadczeniach polowych przeprowadzonych w 6 miejscowościach wykonano obserwacje, pomiary i analizy laboratoryjne siedmiu cech owsa; plon ziarna, wysokość roślin, wiechowanie (data wyrzucania wiech), odporność na wyleganie i rdzę koronową, masę 1000 ziaren i zawartość łuski. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń polowych stwierdzono silne wahania plonu owsa od 55,8 dt/ha w 2003, do 77,8 dt/ha w 2004. Istotną rolę w kształtowaniu plonów ziarna owsa w 2003 roku odgrywały warunki klimatyczne, które spowodowały silne wyleganie roślin owsa oraz niższe wartości większości pozostałych cech. Genetyczne uwarunkowanie plonu owsa w latach badań mierzone wskaźnikiem (h2) wykazywało tendencję malejącą (0,789; 0,621; 0,472). Również niestabilne pod względem genetycznego zróżnicowania okazały się wysokość roślin i odporność na wyleganie, natomiast termin wiechowania, zawartość łuski oraz odporność na rdzę koronową owsa charakteryzowały się wysokimi i stabilnymi wskaźnikami genetycznego zróżnicowania cech (h2) przekraczającymi wartość 0,800. Silnym zróżnicowaniem odznaczyły się 2 cechy owsa; odporność na rdzę koronową (CV=57,3% w 2002 roku i 16,1% w 2004 roku) oraz wyleganie (CV = 10,9% w 2002, 13,7% w 2003 roku i 19,8% w 2004 roku), niskim natomiast wysokość roślin i plon ziarna. Stabilną zmiennością w 3 latach badań charakteryzowała się masa 1000 ziaren. Stwierdzono korzystne fenotypowe i genotypowe korelacje między plonem a odpornością na rdzę koronową owsa (rP=0.41*, rG = 0,49*) w 2002 roku i (rP = 0,47*,rG = 0,76**) w 2004 roku. Tylko w 2002 roku ujawniono niekorzystne współczynniki korelacji między badanymi cechami owsa między plonem a wyleganiem (rP= -0,42*, rG= -0,56**) oraz plonem a terminem wiechowania (rP = 0,51**, rG = 0,56**). 
Słowa kluczowe: cechy fenotypowe, cechy użytkowe, genotypowe współczynniki korelacji, owies
The aim of the study was to estimate variability, a level of genetic variability and phenotypic and genotypic correlation between important agricultural traits in cultivars and strains of oats investigated in the series of preliminary trials carried out in the years 2002–2004. The experiments were performed in 6 plant breeding stations. The following seven traits were evaluated: grain yield, height of plants, date of heading, resistance to lodging, resistance to crown rust, 1000 grains weight and a content of hull. The yield of the oat ranged from 55.8 dt/ha in 2003 to 77.8 dt/ha in 2004. In 2003, the grain yield was strongly affected by unfavourable weather conditions which caused lodging of plants and lowered the values of the other traits. The values of coefficients (h2) for genetic effects upon oat showed the decreasing tendency in the years 2002, 2003 and 2004 (0.789, 0.621 and 0.472, respectively). The height of plants and the resistance to lodging also appeared unstable in respect of genetic variability. The h2 coefficients characterizing the heading, hull content and resistance to crown rust were high (> 0.8) and stable. High variability characterized two traits: resistance to crown rust (CV = 57.3% in 2002, and 16.1% in 2004) and the resistance to lodging (CV = 10.9% in 2002, 13.7% in 2003, and 19.8% in 2004). Low variability was recorded for the yield of grain. The coefficient of variability for the weight of 1000 grains was stable throughout the study years. Desirable phenotypic and genotypic correlation between the grain yield and the resistance to crown rust was recorded in 2002 (rP = 0.41*, rG = 0.49*) and in 2004 (rP = 0.47*, rG = 0.76**). Undesirable correlation between the yield of grain and the resistance to lodging (rP= -0.42*, rG = -0.56**) and between the grain yield and the heading (rP = 0.51**, rG = 0.56**) was only found in 2002.   
Key words: oat, phenotypic correlation genotypic correlation, useful traits


Eagles H. A., Frey K. J. 1974. Expected and actual gains in economic value of oat lines from five selection methods. Crop Sci. 14: 861 — 664. 
Johnson S. K., Helsel D. B., Frey K. J. 1983. Direct and indirect selection for grain yield in oat (Avena sativa L.). Euphytica 32 no. 3: 407 — 413.
Machan. F., Vybiralova M. 1991. Methods of indirect selection in oat breeding. Genetika a Ślechteni 27: 29 — 38.
Peterson D. M., Wesenberg D. M., Barrup D. E., Erickson Ch. A. 2005. Relationships among agronomic traits and grain composition in oat genotypes grown in different environments. Crop Sci. 45: 1249 — 1255.
Petr F. C., Frey K. J. 1966. Genotypic correlation, dominance, and heritability of quantitative characters in oats. Yield Sci.: 259 — 280.
Pixley K. V., Frey K. J. 1991. Inheritance of test weight and its relationships with grain yield of oat. Crop Sci. 31: 36 — 40.
Rezai A., Frey K. J. 1988. Variation and relation to geographical distribution of wild oats (Avena sativa L.). Euphytica 33: 407 — 413. 
Takeda K., Frey K. J. 1976. Contribution of vegetative growth rate and harvest index to grain yield of progenies from Avena sativa  A.sterilis crosses. Crop Sci. 16: 817 — 821.
Saad El Din, Mohamed Sami. 1979. Selection indexes for assigning economic values to oat lines. PhD. Dissertation. Iowa State Univ., Ames, Iowa. Diss. Abstr.: 169.
Sawicki J. 1984. Struktura plonu u odmian i rodów owsa raz udział jej komponentów w kształtowaniu plonu ziarna. Acta Agraria et Silvestra Vol. XXIII: 59 — 77.
Śmiałowski T., Węgrzyn S. 2002. Zmienność oraz genetyczne uwarunkowanie ważnych cech u rodów i odmian owsa (Avena sativa L.). Biul. IHAR 223/224: 186 — 194.
Śmiałowski T., Węgrzyn S. 2003. Zastosowanie analizy współczynników ścieżek do oceny współzależności elementów struktury plonu owsa jarego (Avena sativa L.). Biul. IHAR 229: 85 — 93.
Śmiałowski T. 2003. Zmienność oraz zależność między plonem a cechami użytkowymi owsów oplewionych, nieoplewionych i wczesnych. Biul. IHAR 230: 399 — 408.
Śmiałowski T., Węgrzyn S., Nita Z., Werwińska K. 2003. Dziedziczenie cech warunkujących plon owsa jarego. Biul. IHAR 226/227: 345 — 352.
Węgrzyn S. 1983. Znaczenie korelacji w hodowli roślin. Zeszyty Probl. PNR 290: 15 — 21.