Metody badawcze stosowane w ocenie i klasyfikacji zbiorowisk roślinnych łąk w polskich pracach badawczych

Gabriela Skowron

g.skowron@ihar.edu.pl
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (Poland)

Abstrakt

Zbiorowiska roślinne łąk odgrywają istotną rolę w gospodarce rolniczej. Ich ocena i klasyfikacja mają znaczenie zarówno dla ochrony bioróżnorodności, jak i optymalizacji użytkowania terenów zielonych. W polskich badaniach naukowych stosowane są różnorodne metody oceny i klasyfikacji zbiorowisk łąkowych, obejmujące zarówno podejścia fitosocjologiczne, jak i nowoczesne techniki analityczne. Celem niniejszego artykułu jest przegląd oraz analiza metod badawczych wykorzystywanych w polskich pracach naukowych w zakresie oceny roślinności łąkowej. Omówione zostały klasyczne metody botaniczno-szacunkowe, botaniczno-wagowe oraz metody wskaźnikowe. Przedstawiono także klasyfikacje łąk według podziałów typologicznych i fitosocjologicznych, a ich wzajemne relacje zostały poddane dyskusji. Szczególną uwagę zwrócono na znaczenie analiz botaniczno-wagowych w ocenie wartości paszowej oraz możliwości monitorowania zmian zachodzących w zbiorowiskach roślinnych. Wyniki badań podkreślają potrzebę łączenia różnych metod badawczych w celu uzyskania kompleksowego obrazu dynamiki łąk i pastwisk. W artykule zwrócono także uwagę na znaczenie dostosowania metod oceny do współczesnych wyzwań związanych z ochroną środowiska i zmianami klimatycznymi. W przedstawionym opracowaniu odwołano się do 91 źródeł literatury, powołując się na artykuły naukowe polskich badaczy; literaturę zagraniczną oraz podręczniki akademickie z dziedziny łąkarstwa.


Słowa kluczowe:

analiza botaniczno-wagowa, klasyfikacja fitosocjologiczna, metody badawcze, ocena roślinności, syntaksonomia łąk, łąkarstwo

Bakker, J.P. (1989) Nature management by grazing and cutting: On the ecological significance of grazing and cutting regimes applied to restore former species-rich grassland communities. Kluwer Academic Publishers, ss. 410
Google Scholar

Barkman J.J., Moraviec J., Rauschert S (1995) Kodeks nomenklatury fitosocjologicznej. Polish Bot. Studies. Guidebook series 16, str. 1-58
Google Scholar

Baryła R., Urban D. (2002) Ekosystemy łąkowe. W: Poleski Park Narodowy (red. Radwan S.), Wydawnictwo MORPOL, str. 199-214.
Google Scholar

Braun-Blanquet J. (1928, 1951, 1964) Pflanzensoziologie. Springer. Wien, New York ss. 886 DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-7091-8110-2
Google Scholar

Braun-Blanquet J. (1962) Zur pflanzesoziologischer Systematik. Erinnerungen und Ausblic. Comn de SIGMA nr 159, Montpellier, str. 1-11
Google Scholar

Brzeg A. (1991) Zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe okolic Konina. Prace Komisji Biologicznej PTPN, 70, str. 103-140
Google Scholar

Bury-Zalewska J., Prończuk J. (1954) Projekt typologicznego podziału łąk polskich na niżu, Postępy Nauki Rolniczej, 4, str. 51-70
Google Scholar

Clements F. E. (1905) Reserch methods in Ecology. The University Publishing Company, Lincoln, Nebraska, ss. 364
Google Scholar

Dajdok J., Wuczyński A. (2018) Wpływ użytkowania rolniczego na skład florystyczny łąk wilgotnych. Biodiversity Issues, 4(2), str.75-89.
Google Scholar

de Vries, J. (1959) Methods of Biomass Measurement in Grasslands. Journal of Ecology, 47, str. 347-366.
Google Scholar

Dębska-Kalinowska Z. (2005) Porównanie metody szacunkowej i metody botaniczno-wagowej w ocenie składu florystycznego runi łąkowej. Łąkarstwo w Polsce (08), 55-60.
Google Scholar

Dmitrijew A. (1951) Łąkarstwo. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, str. 89
Google Scholar

Dzieżyc J. (1954) Metody bonitacji łąk i pastwisk. Postępy Nauki Rolniczej, Warszawa, str. 64-72
Google Scholar

Dzieżyc J. (1967) Podstawy Rolnictwa. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, str. 359
Google Scholar

Ellenberg H. (1952) Wiesen und Weiden und ihre standörtliche Bewertung. Pflanzensoz Landwirtschaftl, Ludwigsburg, t.2 str.1-143.
Google Scholar

Falkowski M. i in. (1983) Łąkarstwo i gospodarka łąkowa. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, str. 109-215
Google Scholar

Fijałkowski D., Chojnicka-Fijałkowska E. (1990) Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lubelskim. Roczniki Nauk Rolniczych, D, 217, ss. 414.
Google Scholar

Filipek J. (1970) Zagadnienie wielkości próbek przeznaczonych do analizy botaniczno-wagowej w doświadczeniach łąkarskich. Cz. III.Postępy Nauk Rolniczych, 17(5), str.77–96.
Google Scholar

Filipek J. (1973) Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych na podstawie liczb wartości użytkowej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, z. 4 str. 59–68.
Google Scholar

Filipek, J. (1959) Indykatorowa metoda wyceny produkcyjności pastwisk. Postępy Nauk Rolniczych, 06(4), str. 85-89.
Google Scholar

Fukarek F. (1967) Fitosocjologia. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, str. 13-37
Google Scholar

Grynia M. (1995) Podział fitosocjologiczny zbiorowisk roślinnych łąk i pastwisk oraz charakterystyka ważniejszych zbiorowisk. W: Łąkarstwo, Red. M. Grynia, Wydawnictwo Akademii Rolniczej Poznań, str. 310-337
Google Scholar

Grynia M. (1996) Kierunki zmian szaty roślinnej zbiorowisk łąkowych w Wielkopolsce. Roczniki AR Poznań CCLXXXIV, 47, str.15-27
Google Scholar

Grynia M., Kryszak A. (2003) Zbiorowiska roślinne łąk i pastwisk w fitosocjologicznym systemie klasyfikacyjnym. Biuletyn IHAR, str. 225; 211-220.
Google Scholar

Grzelak M. (2004) Zróżnicowanie fitosocjologiczne szuwaru mozgowego Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Libb. 1931 na tle warunków siedliskowych w wybranych dolinach rzecznych Wielkopolski. Roczniki AR Poznań, Rozprawy Naukowe, 354, 1-138.
Google Scholar

Grzyb S. (1993) Łąki łęgowe w polskim rolnictwie i środowisku przyrodniczym, Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych, 412, str. 41-50
Google Scholar

Grzyb S. (1996) Typologiczny podział użytków zielonych w Polsce oraz charakterystyka i zasady identyfikacji ważniejszych jednostek. W: Podstawy Typologicznego podziału użytków zielonych i zasady ich inwentaryzacjiInstytut Melioracji i Użytków Zielonych. Falenty, str. 8-9
Google Scholar

Grzyb S., Prończuk J. (1995) Podział i waloryzacja siedlisk łąkowych oraz ocena ich potencjału produkcyjnego, Ogól. Konf. Łąk, nt. „Kierunki rozwoju łąkarstwa na tle aktualnego poziomu wiedzy w najważniejszych jego działach”, SGGW, Warszawa, str. 51-63
Google Scholar

Hult-Sernander R. (1927) Morphologie und Biologie der Diasporen. Nova Acta Reg. Soc. Upsal, ss. 104
Google Scholar

Janicka M., Pawluśkiewicz B., Dąbrowski P. (2016) Waloryzacja przyrodniczo-użytkowa zbiorowisk łąkowych z udziałem Arrhenatherum elatius i Bromus inermis ukształtowanych w wyniku zaniechania użytkowania na terenie rezerwatu „Skarpa Ursynowska”, Polish Journal of Agronomy, 27, str.38-47
Google Scholar

Jargiełło J. (1976) Stosunki geobotaniczne i gospodarcze torfowisk Krowie Bagno i Hańsk. Cz. I. Zbiorowiska roślinne klasy Phragmitea i Scheuchzeriocaricetea fuscae. Ann. Univer. M. C. Skłodowska, Lublin XXXI, 6, Sectio E, str. 83-100
Google Scholar

Kącki A. S. (2021). Nowe spojrzenie na typologię fitosocjologiczną łąk użytkowanych ekstensywnie. Plant Ecology and Evolution, 154(3), str. 245-258.
Google Scholar

Kędzierski M., Wójtowicz M., Kowalski R. (2019) Możliwości zastosowania dronów w rolnictwie precyzyjnym – analiza metod i technologii. Inżynieria Rolnicza, 23(2), str. 89-102.
Google Scholar

Kiełpiński J., Nowak M. (1954) Projekt podziału typologicznego łąk górskich. Postępy Nauki Rolniczej, t.4
Google Scholar

Kitczak T., Jankowski K. (2018) Chakarterystyka florystyczna runi oraz ocena wybranych walorów łąki śródleśnej na terenie Puszczy Goleniowej, Łąkarstwo w Polsce, 21, str. 71-82.
Google Scholar

Klapp E. (1962) Łąki i pastwiska. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa ss. 600
Google Scholar

Klapp E. (1965) Grünlandvegetation und Standort. P. Parey, Berlin-Hamburg ss. 620
Google Scholar

Klapp E. (1971) Wiesen und Weiden. IV wyd. P. Parey, Berlin-Hamburg ss. 644
Google Scholar

Klarzyńska A., Maćkowiak A., Kryszak A., Kryszak J. (2016) Zastosowanie metody fitosocjologicznej w wieloaspektowej waloryzacji terenu oraz jej wizualizacja technologią GIS, Łąkarstwo w Polsce, 19, str. 149-161
Google Scholar

Korol W., Bielecka G., Rubaj J., Koncewicz M. (2014). Ocena wartości odżywczej pasz na podstawie badań chemicznych. Pasze Przemysłowe, 23(3), str. 37-43.
Google Scholar

Kostuch R. (1975) Metody i sposoby szacowania „na pniu” wydajności użytków zielonych. Wydawnictwo WUS, Kraków, str. 25-45
Google Scholar

Kostuch R., Twardy S. (2004) Badania produkcyjności użytków zielonych w Karpatach polskich. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 4(1), str.247–258.
Google Scholar

Kownacka M. (1961) Próba ustalenia korelacji między wynikami analizy punktowej a botaniczno-wagowej, Postępy Nauk Rolniczych 8(1), str. 95-100.
Google Scholar

Kreuz E., Arnold H. (1966) Methoden zur Ermittlung der Pflanzenertrag auf der Weide. Fledwirtschajt, 12, str. 643-645
Google Scholar

Kryszak A. (1995) Metody określania składu botanicznego runi. W: Łąkarstwo, Red. M. Grynia, Wydawnictwo Akademii Rolniczej Poznań, str. 310-337
Google Scholar

Kryszak A. (2001) Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1973 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. Roczniki AR Poznań, Rozprawy Naukowe, 314 ss. 182.
Google Scholar

Kucharczyk M. (1996) Zespoły i zbiorowiska roślinne Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. I. Zespoły łąkowe i pastwiskowe. Annales UMCS, Sectio C, vol. LI, 105-131.
Google Scholar

Kucharski L. (1996) Szata roślinna gleb heterogenicznych Kujaw Południowych. III. Zespoły i zbiorowiska roślinne łąk, torfowisk i zarośli. Acta Universitatis Lodzensis, Folia Botanicae, 11, str.33-63.
Google Scholar

Kulik M. A. (2010) Wpływ technologii regeneracji runi łąkowej na zmiany jej składu gatunkowego, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, 65(1), str. 94-104 DOI: https://doi.org/10.24326/as.2010.4.11
Google Scholar

Levy E. B. (1933) Strain testing and strain building in Technique emploed in grassland research in New Zeland. Im. Comm. Bur. Plt. Genet. (Herba Plata), 11, str. 6-16
Google Scholar

Łyszczarz R. (2004) Klasyfikacja łąk. W: Łąkarstwo, Red. Rogalski M., Wydawnictwo Kurpisz, Poznań str.21-28
Google Scholar

Magurran A. E. (2004) Measuring biological diversity. Blackwell Publishing, ss.261
Google Scholar

Matuszkiewicz W. (1982; 2001; 2005; 2008; 2011; 2022) Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, ss. 537 (wyd. 2008)
Google Scholar

Moraczewski R. (1986) Łąkarstwo. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, ss. 341
Google Scholar

Mosek B., Miazga S. (2006). Zróżnicowanie fitosocjologiczne zbiorowisk roślinnych w zmeliorowanych dolinach rzecznych Lubelszczyzny. Annales UMCS, Sectio E, 61, str. 377-387. DOI: https://doi.org/10.24326/as.2006.1.36
Google Scholar

Murawski M., Grzelak M., Knioła A., Jaśkowski M. (2017) Ekstensywne zbiorowisko łąkowo-pastwiskowe z dużym udziałem kłosówki wełnistej Holcus lanatus L. Fragm. Agron. 34(4), str.117–124.Nowiński M. (1967) Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, ss.284
Google Scholar

Oomes, M.J.M., Mooi, H. (1981) The effect of cutting and fertilizing on the species composition and production of a grassland in the Netherlands. Vegetatio, 47(3), str. 233–239.Oświt J. 200 Metoda przyrodniczej waloryzacji mokradeł i wyniki jej zastosowania na wybranych obiektach. Mater Inf. 35, Falenty, Wydawnictwo IMUZ., str. 36 DOI: https://doi.org/10.1007/BF00118401
Google Scholar

Paczoski J. (1925) Szkice Fitosocjologiczne, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Warszawa, ss. 131
Google Scholar

Paczoski J. (1951) Dzieła wybrane. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa ss. 392
Google Scholar

Pawłowski B., Pawłowska S., Zarzycki K. (1962) Badania fitosocjologiczne łąk, ze szczególnym uwzględnieniem kośnych łąk Podtatrza i polskich Tatr W: Zastosowanie metody fitosocjologicznej i typologicznej do badań i ekspertyz łąkarskich, Red, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, str. 12
Google Scholar

Piekarski W., Jankowski A., Nowakowski T. (2020) Zastosowanie danych satelitarnych Sentinel-2 do oceny stanu upraw. Postępy Nauki i Techniki, 67(3), str. 45-60.
Google Scholar

Piekut K., Pawluśkiewicz B. (2005) Rolnicze podstawy kształtowania środowiska, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, str.35-39
Google Scholar

Podbielkowski Z. (1982) Roślinność kuli ziemskiej. Państwowe Wydawnictwo Szkolnie i Pedagogiczne. Warszawa ss. 278
Google Scholar

Pötsch, E.M., Resch, R., Krautzer, B. (2004) The effect of different grazing intensities on pasture production and plant composition. Grassland Science in Europe, 9, str. 513–516.Prończuk J. (1962) Podział łąk i wydzielanie typów florystycznych na zasadach typologicznych. Rocz. Nauk rol., ser. F, 75, str. 2
Google Scholar

Ralski E., Grzyb S., Tołwińska M. (1957) Łąkarstwo. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, ss. 466
Google Scholar

Ramienski M. (1950) Metody oceny roślinności łąkowej. Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, str. 21.
Google Scholar

Ratyńska H. (2001) Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany. Wydawnictwo Akademia Bydgoska str. 213-220.
Google Scholar

Rogalski M. (2004) Łąkarstwo jako dziedzina nauki. W: Łąkarstwo, Red. Rogalski M.Wydawnictwo Kurpisz Poznań, Poznań, str. 10.
Google Scholar

Shannon C. E., Weaver W. (1949) The Mathematical Theory of Communication. Urbana, IL: The University of Illinois Press, str. 1-117
Google Scholar

Skowron G. (2023) Zbiorowiska roślinne łąk występujących na obszarze „Bagna Bubnów” w Poleskim Parku Narodowym. praca dyplomowa inżynierska wykonana pod kierunkiem dr inż. Doroty Sienkiewicz-Paderewskiej, SGGW w Warszawie, ss.65
Google Scholar

Skowron G. (2024) Wartość użytkowa i plonowanie runi bobowato-trawiastej w zależności od zróżnicowanej intensywności użytkowania w uprawie ekologicznej. praca dyplomowa magisterska wykonana pod kierunkiem dr inż. Grażyny Mastalerczuk, SGGW w Warszawie, ss. 66
Google Scholar

Šostarič-Pisačič K., Kovačovič J. (1974) Kompleksna metoda za utvdivanije kvalitete i sumarne vrijednosti travnjaka i djetelišta. Zagrzeb, ss. 443
Google Scholar

Stachnowicz W., 1998. Zróżnicowanie i powiązania florystyczne ziołorośli wiązówkowych ze związku Filipendulion (DUVIGN 1946) SEGAL 1966 na poligonie wojskowym Biedrusko i w jego okolicy. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria B, 47, str. 137-158.
Google Scholar

Stählin A., Bommer D. (1963) Zur Frage der Teilstückgrösse bel Wiesendüngungversuchen Das wirtschaftseigene Futter, 1, str. 41-53
Google Scholar

Stebler F. C., Schröter C. (1892) Versuch eine übersicht über die Wiesentypen der Schweiz. Landw. Jahrb. d. Schweiz, 6, str. 95-212
Google Scholar

Stypiński, P. (2011). Metody oceny plonów łąkowych na podstawie pomiarów wysokości runi. Rocznik Naukowy PTŁ, 13, 233-242.
Google Scholar

Szoszkiewicz J. (1975) Uprawa łąk i pastwisk. Wydawnictwo AR, Poznań, str. 70
Google Scholar

Szoszkiewicz J. (1977) Stan aktualny i potencjalna wartość produkcyjna trawistych zbiorowisk łęgowych w Wielkopolsce. Rocz. AR w Poznaniu, Rozprawy, str. 75
Google Scholar

Szymańska E. (2000). Wybrane elementy oceny gospodarki paszowej w gospodarstwach rolniczych. Zeszyty Naukowe SGGW - Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 39, str. 167-177 DOI: https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2000.39.27
Google Scholar

Szymura T. H., Szymura M. (2020) Wpływ czynników środowiskowych na różnorodność gatunkową użytków zielonych. Acta Agrobotanica, 73(1), str. 1-12.
Google Scholar

Trąba Cz. (1994) Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dorzeczu Łabuńki. Rozprawy Naukowe, 163, Wydawnictwo AR Lublin, ss. 102.
Google Scholar

Trąba Cz. (2009) Fitosocjologia w łąkarstwie dziś i w przyszłości. Łąkarstwo w Polsce, t.12, Poznań, str. 209-221.
Google Scholar

Twardy S., Kopacz M. (2015). Funkcje trwałych użytków zielonych w obszarach górskich. Studium nad rolnośrodowiskowym znaczeniem TUZ – na podstawie badań w zlewni górnego Dunajca oraz potoku Grajcarek. Wydawnictwo ITP, Falenty, Rozprawy naukowe i monografie, 39, str.158.
Google Scholar

Twardy, S. (1995) Wpływ zmiennego nawożenia mineralno-organicznego na produktywność pastwiska górskiego. Wiadomości IMUZ Falenty, XVIII(3), str. 113–126.
Google Scholar

Warda M., Kowalski R. (2014). Skład botaniczny oraz wartość paszowa runi łąk użytkowanych ekstensywnie. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 1, str. 45-56.
Google Scholar

Weber C. A. (1909) Wiesen und Weiden in den Weichselmarschen. Arb. DLG, Berlin, str. 165
Google Scholar

Wójcik-Gront, E., & Stypiński, P. (2019) „Zmiany w składzie florystycznym trwałych użytków zielonych w Polsce. Polish Journal of Agronomy, 39, str.12-25.
Google Scholar

Wyłupek T. (1999) Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dolinie Poru. Praca doktorska (msk) wykonana w Zakładzie Technologii Produkcji Roślinnej INR w Zamościu, AR Lublin, ss. 137.
Google Scholar

Wysocki C., Sikorski P. (2009) Fitosocjologia Stosowana, Warszawa, str. 238-239; 357-361
Google Scholar

Zarzycki J. i Misztal A. (2015) Zamiany składu gatunkowego łąki górskiej i cech funkcjonalnych roślin spowodowane różnymi sposobami ekstensywnego użytkowania i nawożenia, Łąkarstwo w Polsce, 18, str. 255-265
Google Scholar

Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. (2002) Ecological Indicator Values of Vascular Plants of Poland. Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków str. 21.
Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
12/31/2024

Cited By / Share

Skowron, G. (2024) „Metody badawcze stosowane w ocenie i klasyfikacji zbiorowisk roślinnych łąk w polskich pracach badawczych”, Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, (302), s. 21–36. doi: 10.37317/biul-2024-0010.

Autorzy

Gabriela Skowron 
g.skowron@ihar.edu.pl
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy Poland

Statystyki

Abstract views: 21
PDF downloads: 32


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Gabriela Skowron

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Z chwilą przekazania artykułu, Autorzy udzielają Wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z artykułu przez czas nieokreślony na terytorium całego świata na następujących polach eksploatacji:

  1. Wytwarzanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy artykułu, w tym techniką drukarską oraz techniką cyfrową.
  2. Wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy artykułu.
  3. Publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie artykułu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
  4. Włączenie artykułu w skład utworu zbiorowego.
  5. Wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej do Internetu, lub innej sieci.
  6. Rozpowszechnianie artykułu w postaci elektronicznej w internecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie.
  7. Udostępnianie artykułu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu.

Autorzy poprzez przesłanie wniosku o publikację:

  1. Wyrażają zgodę na publikację artykułu w czasopiśmie,
  2. Wyrażają zgodę na nadanie publikacji DOI (Digital Object Identifier),
  3. Zobowiązują się do przestrzegania kodeksu etycznego wydawnictwa zgodnego z wytycznymi Komitetu do spraw Etyki Publikacyjnej COPE (ang. Committee on Publication Ethics), (http://ihar.edu.pl/biblioteka_i_wydawnictwa.php),
  4. Wyrażają zgodę na udostępniane artykułu w formie elektronicznej na mocy licencji CC BY-SA 4.0, w otwartym dostępie (open access),
  5. Wyrażają zgodę na wysyłanie metadanych artykułu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma.