Historia rozwoju statystycznych metod planowania i analizy doświadczeń rolniczych na świecie oraz w Polsce

Wiesław Mądry

wieslaw_madry@sggw.pl
Katedra Biometrii, Wydział Rolnictwa i Biologii, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-3607-3124

Dariusz Gozdowski


Katedra Biometrii, Wydział Rolnictwa i Biologii, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-7365-7607

Abstrakt

W pracy przedstawiono główne kierunki badań, ich chronologię oraz osiągnięcia w zakresie metod statystyki matematycznej w zastosowaniu do biometrii i doświadczalnictwa rolniczego, dokonywane od XVII wieku do czasów współczesnych. Uwzględniono dorobek uczonych na świecie oraz w Polsce. Podkreślono historyczne i współczesne znaczenie tych osiągnięć matematycznych i metodycznych dla rozwoju i postępu nauk empirycznych w ogóle, a zwłaszcza nauk rolniczych i biologicznych. Przedstawiono znaczenie zastosowania metod statystycznych w uznaniu empirycznych badań rolniczych, jako nauki rolnicze. Świadectwa i rozważania oraz autorskie osądy odkryć i wynalazków statystycznych na przestrzeni wieków i lat są udokumentowane i zilustrowane oryginalnymi publikacjami, a także realnymi dokonaniami pionierów statystyki, biometrii i doświadczalnictwa rolniczego oraz współczesnych uczonych w tych dziedzinach i specjalnościach.

 


Słowa kluczowe:

metody statystyczne, metody wielowymiarowe, modele statystyczne, estymacja parametrów statystycznych, hipotezy, testowanie hipotez, układy doświadczalne, wnioskowanie statystyczne, statystycy, biometrycy

Barbacki S., Fisher R. 1936. A test of the supposed precision of systematic arrangements. Annals of Eugenics 7: 189 — 193.
Google Scholar

Caliński T. 2012. Rozwój i osiągnięcia w biometrii polskiej. Przegląd statystyczny, Numer specjalny I: 47 — 52.
Google Scholar

Caliński T., Camussi A., Ottaviano E., Kaczmarek Z. 1985. Genetic distances based on quantitative traits. Genetics, 111:945 — 962.
Google Scholar

Caliński T., Czajka S., Kaczmarek Z., Krajewski P., Pilarczyk W. 2005. Analyzing multi-environment variety trials using randomization-derived mixed models. Biometrics, 61:448 — 455.
Google Scholar

Caliński T., Harabasz J. 1974. A dendrite method for cluster analysis. Communications in Statistics 3: 1 — 27.
Google Scholar

Cochran W. G. 1939. Long-term agricultural experiments. J. Roy. Stat. Soc. (Suppl.) 6: 104–148.
Google Scholar

Crossa J., Franco J. 2004. Statistical methods for classifying genotypes. Euphytica 137: 19 — 37.
Google Scholar

da Silva C. P., de Oliveira L. A., Nuvunga J. J., Pamplona A. K. A., Balestre M. 2019. Heterogeneity of variances in the Bayesian AMMI model for multienvironment trial studies. Crop Sci. 59: 2455 — 2472.
Google Scholar

Elandt R. 1964. Statystyka matematyczna w zastosowaniu do doświadczalnictwa rolniczego. PWN, Warszawa
Google Scholar

Fisher R. A. 1925. Applications of "Student's" distribution. Metron 5: 90–104.
Google Scholar

Fisher R. A. 1918. The correlation between relatives on the supposition of Mendelian inheritance. Trans. Roy. Soc. Edinburgh 52: 399 — 433.
Google Scholar

Fisher R. A. 1921. Studies in crop variation. I. An examination of the yield of dressed grain from Broadbalk. The J. Agri. Sci. 11: 107 — 135.
Google Scholar

Fisher R. A. 1922. On the mathematical foundations of theoretical statistics, Philos. Trans. Roy. Soc., Lon. Ser. A, 222: 309 — 368.
Google Scholar

Fisher R. A. 1925. Statistical methods for research workers, 1st ed. Oliver and Boyd, Edinburgh.
Google Scholar

Fisher R. A. 1935 a. The logic of inductive inference (with discussion). J. Roy. Stat. Soc. 98: 39 — 82.
Google Scholar

Fisher R. A. 1935 b. The design of experiments, 1st ed. Oliver and Boyd, Edinburgh.
Google Scholar

Fisher R. A. 1936. The use of multiple measurements in taxonomic problems. Annals of Eugenics 7: 179 — 188.
Google Scholar

Fisher R. A., Mackenzie W. A. 1923. Studies in crop variation. II. The manurial response of different potato varieties. J. Agric. Sci. 13: 311 — 320.
Google Scholar

Fisher R. A., Yates F. 1936. Statistical Tables for Biological, Agricultural and Medical Research. Oliver and Boyd, Edinburgh.
Google Scholar

Gauch H.G., Jr., Piepho H.P., Annicchiarico P. 2008. Statistical analysis of yield trials by AMMI and GGE: Further considerations. Crop Sci. 48:866–889
Google Scholar

Greenland S., Senn S. J., Rothman K. J., Carlin J. B., Poole C., Goodman S. N., Altma D. G. 2016. Statistical tests, P values, confidence intervals, and power: a guide to misinterpretations. Eur. J. Epidemiol. 31:337 — 350.
Google Scholar

Hall A. D. 1909. The experimental error in field trials. J. Board Agr. 16: 365 — 370.
Google Scholar

Hotelling H. 1931. The generalization of Student's ratio. Ann. Math. Stat. 2: 360 — 378.
Google Scholar

Hotelling H. 1933. Analysis of a complex of statistical variables into principal components. J. Educ. Psychol., 24: 417 — 441.
Google Scholar

Hurlbert S. H., Lombardi C. M. 2009. Final collapse of the Neyman-Pearson decision theoretic framework and rise of the neoFisherian. Ann. Zool. Fennici 46: 311 — 349.
Google Scholar

Johnson N. L., Kotz S. 1997. Leading personalities in statistical sciences. John Wiley & Sons, New York.
Google Scholar

Lehman E. L. 2011. Fisher, Neyman and the creation of classical statistics. Springer, New York.
Google Scholar

Kozak M. 2004 a. Alokacja próby między warstwy w przypadku cechy wielowymiarowej. Wiadomości statystyczne Nr 7: 13 — 21.
Google Scholar

Kozak M. 2004b. Efektywność schematów losowania w badaniach gospodarstw rolnych. Wiadomości statystyczne Nr 9:20 — 26
Google Scholar

Mahalanobis P. 1930. On tests and measures of group divergence I. Theoretical formulae. J. and Proc. Asiat. Soc. of Bengal, 26: 541 — 588.
Google Scholar

Mahalanobis P. 1936. On the generalized distance in statistics. Proc. Nat. Inst. Sci. 2:49 — 55.
Google Scholar

Miller R.G. 1981. Simultaneous statistical inference. Springer-Verlag, New York.
Google Scholar

Newman D. 1939. The distribution of range in samples from a normal population, expressed in terms of an independent estimate of standard deviation. Biometrika 31: 20 — 30.
Google Scholar

Neyman J. 1934. On the two different aspects of the representative method: The method of stratified sampling and the method of purposive selecion. J. Roy. Stat. Soc., 97:558 — 625
Google Scholar

Neyman J. 1937. Outline of a theory of statistical estimation based on the classical theory of probability. Philos. Trans. Roy. Soc. London, Series A. 236: 333 — 380.
Google Scholar

Neyman J. 1979. Narodziny statystyki matematycznej. Wiadomości Matematyczne, 22: 91 — 106.
Google Scholar

Neyman J., Pearson E. S. 1928. On the use and interpretation of certain test criteria for purposes of statistical inference. Biometrika 20A, Pt. I: 175 — 240; Pt. II: 263–294.
Google Scholar

Neyman J., Pearson E. S. 1933. On the problem of the most efficient tests of statistical hypotheses. Phil. Trans. Roy. Soc. London. Series A, 231: 289 — 337.
Google Scholar

Oktaba W. 2002. Historia teorii eksperymentu. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin.
Google Scholar

Ostasiewicz W. 2012. Rozwój myśli statystycznej w Polsce w XIX wieku. Przegląd statystyczny, Numer specjalny I: 34 — 46.
Google Scholar

Pearson K. 1901. On lines and planes of closest fit to systems of points in space. Philosophical Magazine, 2:559–572).
Google Scholar

Scheffe H. 1959. The analysis of variance. John Wiley & Sons, Inc., N. Y.
Google Scholar

Smith A. B., Cullis B. R., Thompson R. 2005. The analysis of crop cultivar breeding and evaluation trials: An overview of current mixed model approaches. J. Agric. Sci. 143: 449 — 462
Google Scholar

Speed T. P. 1992. Introduction to Fisher (1926) — The arrangement of field experiments. W: Breakthroughs in statistics, Vol. II. (Ed by Kotz S., Johnson N. L.), Springer-Verlag, New York: 71 — 82.
Google Scholar

Spława-Neyman J. 1923. Próba uzasadnienia zastosowań rachunku prawdopodobieństwa do doświadczeń polowych. Roczn. Nauk Roln. i Leśnych, 10: 1 — 51.
Google Scholar

Statystycy Polscy. 2012. (Redakcja Adamczewski W. i in.) GUS i Polskie Towarzystwo Statystyczne, Warszawa
Google Scholar

Student [W.S. Gosset]. 1908. The probable error of a mean. Biometrika 6: 1 — 25.
Google Scholar

Studnicki M., Paderewski J., Piepho H.P., Wójcik-Gront E. 2017. Prediction accuracy and consistency in cultivar ranking for factor-analytic linear mixed models for winter wheat multienvironmental trials Crop Sci. 57: 2506 — 2516.
Google Scholar

Van Eeuwijk F. A., Bustos-Korts D. V., Malosetti M. 2016. What should students in plant breeding know about the statistical aspects of genotype × environment interactions? Crop Sci. 56: 2119 — 2140.
Google Scholar

Yates F. 1935. Complex experiments. J. Roy. Stat. Soc. (Suppl.) 2: 181 — 247.
Google Scholar

Romer E. 1989. Pamiętnik paryski (1918–1919). Wyd. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Załęski E. 1927. Metodyka doświadczeń rolniczych. Wydawnictwo Rozpraw Biologicznych, Lwów.
Google Scholar


Opublikowane
02/12/2020

Cited By / Share

Mądry, W. i Gozdowski, D. (2020) „Historia rozwoju statystycznych metod planowania i analizy doświadczeń rolniczych na świecie oraz w Polsce”, Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, (288), s. 23–40. doi: 10.37317/biul-2020-0003.

Autorzy

Wiesław Mądry 
wieslaw_madry@sggw.pl
Katedra Biometrii, Wydział Rolnictwa i Biologii, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Poland
https://orcid.org/0000-0003-3607-3124

Autorzy

Dariusz Gozdowski 

Katedra Biometrii, Wydział Rolnictwa i Biologii, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Poland
https://orcid.org/0000-0002-7365-7607

Statystyki

Abstract views: 551
PDF downloads: 401 PDF downloads: 40


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Z chwilą przekazania artykułu, Autorzy udzielają Wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z artykułu przez czas nieokreślony na terytorium całego świata na następujących polach eksploatacji:

  1. Wytwarzanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy artykułu, w tym techniką drukarską oraz techniką cyfrową.
  2. Wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy artykułu.
  3. Publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie artykułu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
  4. Włączenie artykułu w skład utworu zbiorowego.
  5. Wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej do Internetu, lub innej sieci.
  6. Rozpowszechnianie artykułu w postaci elektronicznej w internecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie.
  7. Udostępnianie artykułu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu.

Autorzy poprzez przesłanie wniosku o publikację:

  1. Wyrażają zgodę na publikację artykułu w czasopiśmie,
  2. Wyrażają zgodę na nadanie publikacji DOI (Digital Object Identifier),
  3. Zobowiązują się do przestrzegania kodeksu etycznego wydawnictwa zgodnego z wytycznymi Komitetu do spraw Etyki Publikacyjnej COPE (ang. Committee on Publication Ethics), (http://ihar.edu.pl/biblioteka_i_wydawnictwa.php),
  4. Wyrażają zgodę na udostępniane artykułu w formie elektronicznej na mocy licencji CC BY-SA 4.0, w otwartym dostępie (open access),
  5. Wyrażają zgodę na wysyłanie metadanych artykułu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 4 > >>