Postęp biologiczny w hodowli, nasiennictwie i produkcji ziemniaka w Polsce. Część I. Przegląd ilościowych metod oceny postępu hodowlanego i odmianowego
Dariusz R. Mańkowski
d.mankowski@ihar.edu.plPracownia Ekonomiki Nasiennictwa i Hodowli Roślin, Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa, IHAR — Radzików (Poland)
https://orcid.org/0000-0002-7499-8016
Abstrakt
Praca jest pierwszą częścią opracowania prezentującego wyniki oceny postępu biologicznego w hodowli, nasiennictwie i produkcji ziemniaka w Polsce. Ze względu na niejednolitą terminologię związaną z postępem biologicznym, zaproponowano ujednolicone definicje postępu biologicznego, hodowlanego i postępu odmianowego w roślinach rolniczych. W pracy przedstawiono wyniki dotychczasowych prac nad oceną postępu odmianowego i hodowlanego w ziemniaku. Opisano również różne metody wykorzystywane do ilościowej oceny postępu odmianowego i hodowlanego w badaniach nad różnymi roślinami rolniczymi.
Słowa kluczowe:
postęp biologiczny, postęp hodowlany, postęp odmianowy, postęp technologiczny, ziemniakBibliografia
Arseniuk E. 2003. Nowy wizerunek polskiego ziemniaka. W: Ziemniaki — nowe wyzwania. Warszawa, Agro Serwis: 3 — 8.
Google Scholar
Arseniuk E., Krzymuski J. (red.), Martyniak J., Oleksiak T. 2004. Historia hodowli i nasiennictwa na ziemiach Polskich w XX wieku. Rośliny rolnicze. Poznań, IHAR Radzików.
Google Scholar
Becker H. C., Léon J. 1988. Stability analysis in plant breeding. Plant Breeding, 10: 1 — 23.
Google Scholar
Bell M. A., Fischer R. A., Byerlee D., Sayre K. 1995. Genetic and agronomic contributions to yield gains: a case study for wheat. Field Crops Research, 44: 55 — 65.
Google Scholar
Bilski E., Krzymuski J., Szymczyk R. 1979. Zastosowanie elektronicznej techniki obliczeniowej w niektórych pracach nad rejonizacją odmian roślin uprawnych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych: 323 — 336.
Google Scholar
Calderini D. F., Dreccer M. F., Slafer G. A. 1995. Genetic improvement in wheat yield and associated trials. A re-examination of previous results and the latest trends. Plant Breeding, 114: 108 — 112.
Google Scholar
Caliński T. 1966. On the distribution of the F-type statistic in the analysis of a group of experiments. J. Roy. Stat. Soc. Series B, 28: 526 — 542.
Google Scholar
Caliński T., Czajka S., Kaczmarek Z. 1979. Analiza interakcji genotypowo-środowiskowej. Cz. 3. Zastosowanie analizy regresji oraz analizy składowych głównych. IX Coll. Metodol. Z Agrobiom. PAN, Warszawa: 5 — 28.
Google Scholar
Caliński T., Czajka S., Kaczmarek Z. 1997. A multivariate approach to analysis genotype-environment interactions. In: Krajewski P., Kaczmarek Z. (ed.), Advances in Biometrical Genetics. Poznań:
Google Scholar
— 14.
Google Scholar
Chotkowski J., Stypa I. 2007. Ocena postępu hodowlanego w produkcji ziemniaka w Polsce w latach 1946–2007. Biul. IHAR 245: 181 — 189.
Google Scholar
Eberhart S. A., Russel W. A. 1966. Stability parameters for comparing varieties. Crop Sci., 6:
Google Scholar
— 40.
Google Scholar
Eskridge K. M., Smith O. S., Byrne P. E. 1993. Comparing test cultivars using reliability functions of test-check differences from on-farm trials. Theor. Appl. Gen. 87: 60 — 64.
Google Scholar
Evans L. T., Fisher R. A. 1999. Yield potential: its definition, measurement and significance. Crop Sci. 39: 1544 — 1551.
Google Scholar
Feyerherm A. M., Paulsen G. M., Sebaugh J. L. 1984. Contribution of genetic improvement to recent wheat yield increases in the USA. Agronomy Journal, 76: 985 — 990.
Google Scholar
Fisher R. A., Rees D., Sayre K. D., Lu Z.-M., Condon A. G., Larque Saavedra A. 1998. Wheat yield progress associated with higher stomatal conductance and photosynthetic rate, and cooler canopies. Crop Sci., 38: 1467 — 1475.
Google Scholar
Hesselbach J. 1985. Breeding progress with winter barley (Hordeum vulgare L.). Z. Pflanzenzüchtg. 94: 101 — 110.
Google Scholar
Kaczmarek Z. 1986. Analiza doświadczeń wielokrotnych zakładanych w blokach niekompletnych. Roczniki AR w Poznaniu, Rozprawy Naukowe, Poznań.
Google Scholar
Kamasa J. 1983. Postęp odmianowy ziemniaka w Polsce. Praca doktorska, Słupia Wielka, COBORU.
Google Scholar
Kamasa J. 2003. Charakterystyka rejestru odmian ziemniaka. W: Ziemniaki — nowe wyzwania. Warszawa, Agro Serwis: 21 — 24.
Google Scholar
Krzeczkowska A., Krzymuski J. 1998. Postęp odmianowy oraz zmiany w agrotechnice i produkcji buraka cukrowego w Polsce w latach 1994–1996. Biuletyn IHAR, Nr 207: 153 — 162.
Google Scholar
Krzymuski J. 1984. Efektywność plonotwórcza postępu odmianowego. Zeszyty Problemowe Postępu Nauk Rolniczych, 305: 179 — 182.
Google Scholar
Krzymuski J. 1988. Ocena postępu odmianowego w plonach głównych ziemiopłodów w skali kraju. Biuletyn Oceny Odmian, Tom XIII Z. 19: 13 — 23.
Google Scholar
Krzymuski J. 1989. Potencjalna i rzeczywista efektywność postępu biologicznego w produkcji zbóż w Polsce. Biuletyn IHAR, Nr 171–172: 29 — 38.
Google Scholar
Krzymuski J. 1991 a. Postęp biologiczny w buraku cukrowym w świetle wyników doświadczalnych i produkcyjnych. Biuletyn IHAR, Nr 178: 3 — 10.
Google Scholar
Krzymuski J. 1991 b. Postęp odmianowy w produkcji zbóż w Polsce. Część I. Problematyka, zakres, materiał i metody badań. Biuletyn IHAR, Nr 177: 3 — 8.
Google Scholar
Krzymuski J. 1991 c. Postęp odmianowy w produkcji zbóż w Polsce. Część II. Wyniki doświadczeń ekstrapolowane do produkcji. Biuletyn IHAR, Nr 177: 9 — 16.
Google Scholar
Krzymuski J. 1991 d. Postęp w hodowli odmian i jego wykorzystanie w produkcji. Cz. I. Zboża, okopowe, oleiste. Biuletyn IHAR, Nr 180: 65 — 73.
Google Scholar
Krzymuski J. 1993 a. Ekonomiczne aspekty nasiennictwa. Biul. IHAR 188: 187 — 193.
Google Scholar
Krzymuski J. 1993 b. O sytuacji w postępie biologicznym. Hodowla Roślin i Nasiennictwo, 2: 1 — 5.
Google Scholar
Krzymuski J. 1994. Postęp odmianowy w plonach zbóż w latach 1991–1993. Biul. IHAR 192: 69 — 78.
Google Scholar
Krzymuski J. 1996. Zmiany w uprawie i w produkcji ziemniaka. Cz. I. Postęp biologiczny. Biul. IHAR 197: 273 — 282.
Google Scholar
Krzymuski J. 1997. Postęp w hodowli odmian i jego wykorzystanie w produkcji w latach
Google Scholar
–1995. Cz. I. Główne ziemiopłody — zboża podstawowe, ziemniak, burak cukrowy i rzepak ozimy. Biul. IHAR 201: 5 — 13.
Google Scholar
Krzymuski J. 1998. Postęp biologiczny w rolnictwie. W: Woś A. (red.), Encyklopedia Agrobiznesu. Warszawa, Fundacja Innowacja — Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna.
Google Scholar
Krzymuski J., Kaczyński L. 1980. Efektywność postępu odmianowego w zbożach w latach
Google Scholar
–1997. Biul. Oc. Odm. Zesz. 2 (12): 47 — 65.
Google Scholar
Krzymuski J., Krzeczkowska A. 1998. Postęp odmianowy w plonach zbóż w latach 1994–1996. Biul. IHAR 207: 3 — 13.
Google Scholar
Krzymuski J., Laudański Z. 1994. Optymalizacja częstotliwości wymiany odmian i nasion zbóż. Część 3. Postęp odmianowy. Biul. IHAR 189: 133 — 139.
Google Scholar
Krzymuski J., Laudański Z. 1996. Ilościowe wskaźniki postępu genetycznego pszenicy ozimej i żyta. Biul. IHAR 200: 47 — 52.
Google Scholar
Krzymuski J., Laudański Z., Oleksiak T. 1993. Metody oceny postępu genetycznego. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 223: 49 — 56.
Google Scholar
Krzymuski J., Wilkos S. 1985. Ilościowe wskaźniki postępu i wartości odmian. KUR-PAN I PTB: 47 — 85.
Google Scholar
Krzymuski J., Wilkos S. 1986. Postęp odmianowy w ziemniaku i jego wykorzystanie. Biuletyn Instytutu Ziemniaka, 34: 13 — 23.
Google Scholar
Łuniewski H. 1996. Aktualna sytuacja w hodowli i nasiennictwie ziemniaka w Polsce. Hodowla Roślin i Nasiennictwo, 1: 20 — 22.
Google Scholar
Mańkowski D. R. 2003. Ocena postępu w uprawie ziemniaka w Polsce w latach 1986–2001. Cz. I. Analiza stabilności plonowania wybranych odmian ziemniaka. Biul. IHAR 228: 185 — 191.
Google Scholar
Mańkowski D. R., Oleksiak T. 2003. Ocena postępu w uprawie ziemniaka w Polsce w latach
Google Scholar
–2001. Cz. II. Postęp hodowlany w uprawie ziemniaka. Biul. IHAR 228: 193 — 203.
Google Scholar
Maragi R., Kang M. S. 1997. SAS–STABLE: Stability analysis of balanced and unbalanced data. Agron. J., 90: 929 — 932.
Google Scholar
Mądry W. 2003. Analiza statystyczna miar stabilności na podstawie danych w klasyfikacji genotypy × środowiska. Cz. II. Model mieszany Shukli i model regresji łącznej. Colloquium Biometryczne, 33: 207 — 220.
Google Scholar
Mądry W., Kang M. S. 2005. Scheffe-Caliński and Shukla Models: Their interpretation and usefulness in stability and adaptation analyses. Journal of Crop Improvement, 14(1/2): 325 — 369.
Google Scholar
Mądry W., Rajfura A. 2003. Analiza statystyczna miar stabilności na podstawie danych w klasyfikacji genotypy × środowiska. Cz. I. Model mieszany Scheffego-Calińskiego i model regresji łącznej. Colloquium Biometryczne, 33: 181 — 205.
Google Scholar
Mekbib F. 2003. Yield stability in common bean (Phaseolus vulgaris L.) genotypes. Euphytica, 130: 147 — 153.
Google Scholar
Oleksiak T. 1992. Postęp w hodowli roślin i jego wykorzystanie w produkcji. Biul. IHAR 181/182: 61 — 72.
Google Scholar
Oleksiak T. 1997 a. Efekty postępu w hodowli rzepaku ozimego w Polsce. Biul. IHAR 201: 27 — 44.
Google Scholar
Oleksiak T. 1997 b. Wpływ czynników agrotechnicznych na plonowanie rzepaku. Biul. IHAR 201: 45 — 60.
Google Scholar
Oleksiak T. 2001. Postęp w hodowli żyta i jego praktyczne wykorzystanie w produkcji w Polsce w latach 1986–2000. Biul. IHAR 220: 171 — 178.
Google Scholar
Oleksiak T. 2002. Efekty hodowli pszenicy ozimej. Cz. I. Zmiany potencjału plonowania odmian. Biul. IHAR 223/224, 67 — 75.
Google Scholar
Oleksiak T. 2003. Efekty hodowli pszenicy ozimej. Cz. II. Odmiana jako czynnik plonotwórczy w doświadczeniach i produkcji. Biul. IHAR 228, 11 — 19.
Google Scholar
Oleksiak T., Mańkowski D. R., Laudański Z. 2004. Metoda oceny postępu hodowlanego w warunkach produkcyjnych. Colloquium Biometryczne, 34a: 109 — 121.
Google Scholar
Piepho H. P. 1996. Analysis of genotype-by-environment interaction and phenotypic stability. In: Kang M. S., Gauch H. G. (ed.), Genotype-by-Environment Interaction. CRC Press, Boca Raton, Fl: 151 — 174.
Google Scholar
Piepho H. P. 1999. Stability Analysis using SAS system. Agron. J., 91: 154 — 160.
Google Scholar
Roztropowicz S. 1971. Analiza przyczyn wahań w plonach ziemniaków oraz ich niskiego poziomu w skali kraju i województw. Biuletyn Instytutu Ziemniaka, 7: 145 — 170.
Google Scholar
Runowski H. 1997. Postęp biologiczny w rolnictwie. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Google Scholar
Sayre K. D., Singh R. P., Huerta-Espino J., Rajaram S. 1998. Genetic progress in reducing losses to leaf rust in CIMMYT-Derived Mexican spring wheat cultivars. Crop Sci., 38: 654 — 659.
Google Scholar
Scheffé 1959. The analysis of variance. J. Wiley & Sons, New York.
Google Scholar
Schuster W., Schreiner W., Leonhäuser H., Zschoche K.-H. 1982. Über die Ertragssteigerung bei einigen Kulturpflanzen in den letzen 30 Jahren in der Bundesrepublik Deutschland. Z. Acker- und Pflanzenbau (J. Agronomy & Crop Science), 151: 368 — 387.
Google Scholar
Schuster W., Schreiner W., Müller G. R. 1977. Über die Ertragssteigerung bei einigen Kulturpflanzen in den letzen 24 Jahren in der Bundesrepublik Deutschland. Z. Acker- und Pflanzenbau (J. Agronomy & Crop Science), 145: 119 — 141.
Google Scholar
Shukla G. K. 1972. Some statistical aspects of partitioning genotype × environment components of variability. Heredity, 29: 237 — 245.
Google Scholar
Silvey V. 1978 a. The contribution of new varieties to increasing cereal yield in England and Wales. J. Natn. Inst. Agric. Bot., 14: 367 — 384.
Google Scholar
Silvey V. 1978 b. Methods of analyzing NIAB variety trial data over many sites and several seasons. J. Natn. Inst. Agric. Bot., 14: 385 — 400.
Google Scholar
Silvey V. 1981. The contribution of new wheat, barley and oat varieties to increasing cereal yield in England and Wales 1947-78. J. Natn. Inst. Agric. Bot., 15: 399 — 412.
Google Scholar
Silvey V. 1986. The contribution of new varieties to cereal yields in England and Wales between 1947 and 1983. J. Natn. Inst. Agric. Bot., 17: 155 — 168.
Google Scholar
Slafer G. A., Peltonen-Sainio P. 2001. Yield trends of temperate cereals in high latitude countries from 1940 to 1998. Agricultural and Food Science in Finland, 10: 121 — 131.
Google Scholar
Stankiewicz D. 1999. Rola postępu biologicznego w rolniczej produkcji roślinnej. Informacja nr 672, Sejm RP.
Google Scholar
Sumith de Z. Abeysiriwardena D. 2001. Statistical analysis of on-farm yield trials for testing adaptability of rice. Euphytica, 121: 215 — 222.
Google Scholar
Teklu Y., Tefera H. 2005. Genetic improvement in grain yield potential and associated agronomic traits of tef (Eragrostis tef). Euphytica, 141: 247 — 254.
Google Scholar
Trethowan R. M., van Ginkel M., Rajaram S. 2002. Progress in breeding wheat for yield and adaptation in global drought affected environments. Crop Sci., 42: 1441 — 1446.
Google Scholar
Ustun A., Allen F. L., English B. C. 2001. Genetic progress in soybean of the U.S. Midsouth. Crop Sci., 41: 993 — 998.
Google Scholar
Zimnoch-Guzowska E., Flis B., Pawlak A. 2006. Strategiczne kierunki hodowli ziemniaka. W: Ulepszanie roślin uprawnych dla zróżnicowanych agroekosystemów. Materiały z Sympozjum Naukowego z okazji 55-lecia IHAR. IHAR, Radzików.
Google Scholar
Autorzy
Dariusz R. Mańkowskid.mankowski@ihar.edu.pl
Pracownia Ekonomiki Nasiennictwa i Hodowli Roślin, Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa, IHAR — Radzików Poland
https://orcid.org/0000-0002-7499-8016
Statystyki
Abstract views: 231PDF downloads: 100
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Dariusz R. Mańkowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Z chwilą przekazania artykułu, Autorzy udzielają Wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z artykułu przez czas nieokreślony na terytorium całego świata na następujących polach eksploatacji:
- Wytwarzanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy artykułu, w tym techniką drukarską oraz techniką cyfrową.
- Wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy artykułu.
- Publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie artykułu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
- Włączenie artykułu w skład utworu zbiorowego.
- Wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej do Internetu, lub innej sieci.
- Rozpowszechnianie artykułu w postaci elektronicznej w internecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie.
- Udostępnianie artykułu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu.
Autorzy poprzez przesłanie wniosku o publikację:
- Wyrażają zgodę na publikację artykułu w czasopiśmie,
- Wyrażają zgodę na nadanie publikacji DOI (Digital Object Identifier),
- Zobowiązują się do przestrzegania kodeksu etycznego wydawnictwa zgodnego z wytycznymi Komitetu do spraw Etyki Publikacyjnej COPE (ang. Committee on Publication Ethics), (http://ihar.edu.pl/biblioteka_i_wydawnictwa.php),
- Wyrażają zgodę na udostępniane artykułu w formie elektronicznej na mocy licencji CC BY-SA 4.0, w otwartym dostępie (open access),
- Wyrażają zgodę na wysyłanie metadanych artykułu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma.
Inne teksty tego samego autora
- Tadeusz Oleksiak, Dariusz R. Mańkowski, Wpływ terminu siewu na plonowanie pszenicy ozimej na podstawie wyników badań ankietowych , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 244 (2007): Wydanie regularne
- Dariusz R. Mańkowski, Zbigniew Laudański, Postęp biologiczny w hodowli, nasiennictwie i produkcji ziemniaka w Polsce. Część V. Ocena postępu technologicznego w produkcji polowej ziemniaka w latach 1986–2003 , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 254 (2009): Wydanie regularne
- Elżbieta Małuszyńska, Dariusz R. Mańkowski, Wartość siewna kwalifikowanego materiału siewnego pszenicy ozimej (Triticum aestivum L. subsp. aestivum) przechowywanego w magazynie nasiennym , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 297/298 (2022): Wydanie regularne
- Tadeusz Oleksiak, Dariusz R. Mańkowski, Stabilność plonowania i zdolność adaptacyjna odmian jęczmienia jarego do warunków Polski , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 246 (2007): Wydanie regularne
- Janusz Kozdój, Dariusz R. Mańkowski, Henryk J. Czembor, Analiza plonu jęczmienia jarego (Hordeum vulgare L.) porażonego mączniakiem prawdziwym (Blumeria graminis f. sp. hordei) , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 254 (2009): Wydanie regularne
- Monika Janaszek-Mańkowska, Dariusz R. Mańkowski, Janusz Kozdój, Sieci neuronowe typu MLP w prognozowaniu plonu jęczmienia jarego , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 259 (2011): Wydanie regularne
- Tadeusz Śmiałowski, Anna Cieplicka, Dariusz R. Mańkowski, Jedno i wielozmienna charakterystyka rodów jęczmienia jarego (Hordeum vulgare L.) wyhodowanych w HR Smolice i badanych w zespołowych doświadczeniach hodowlanych w roku 2016 , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 282 (2017): Wydanie regularne
- Zbigniew Laudański, Dariusz R. Mańkowski, Małgorzata Flaszka, Eksploracyjna analiza czynnikowa w badaniach struktury zespołu zmiennych obserwowanych , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 263 (2012): Wydanie regularne
- Tadeusz Oleksiak, Dagmara Bronisz, Dariusz R. Mańkowski, Marzena Iwańska, Analiza stabilności plonowania i stopnia szerokiej adaptacji wybranych odmian pszenżyta ozimego (× Triticosecale Witt.) na podstawie danych produkcyjnych , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 282 (2017): Wydanie regularne
- Dariusz R. Mańkowski, Michał Kwiatek, Wstęp do Numeru 300 Biuletynu Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 300 (2023): Wydanie regularne