Flora roślin synantropijnych biotopów miejskich Olsztyna
Bartosz Tomaszewski
b.tomaszewski@ihar.edu.plInstytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (Poland)
Abstrakt
Na terenie biotopów miejskich Olsztyna zebrano 14950 not florystycznych i stwierdzono występowanie 578 gatunków naczyniowych roślin zielnych oraz siewek drzew i krzewów, a liczba gatunków w polach podstawowych (kwadratach o boku 1 km) wahała się od 18 (kwadraty 67 i 76 EB42) do 210 gatunków (kwadrat 35 EB52). Flora synantropijna Olsztyna liczyła 84 rodziny, z których najbardziej zasobne w gatunki są: Asteraceae, Poaceae, Brassicaceae i Fabaceae (odpowiednio 78, 51, 39 i 38 gatunków). Najbardziej rozpowszechnioną formą życiową roślin na terenie zurbanizowanych obszarów miasta Olsztyna były hemikryptofity, które stanowiły ponad 40% analizowanej flory. Najliczniej reprezentowaną grupą geograficzno-historyczną we florze biotopów miejskich Olsztyna były gatunki synantropijne miejscowego pochodzenia, czyli apofity, z wyraźną dominacją apofitów leśnych i zaroślowych. Wśród gatunków obcych, to jest antropofitów, dominowały diafity, czyli gatunki nie zadomowione trwale. Występowanie oraz przestrzenne rozmieszczenie poszczególnych gatunków roślin w Olsztynie w wydzielonych na jego obszarze kompleksach użytkowania przestrzeni ukazało wyraźną liczebną przewagę gatunków roślin w kompleksie transportowym. Stwierdzono tam występowanie 466 gatunków roślin, co stanowiło ponad 80% wszystkich zidentyfikowanych taksonów. Największą liczbę gatunków na obszarze biotopów miejskich Olsztyna zanotowano w obrębie tych reprezentujących na skali hemerobii stopień H4, który obejmował siedliska przejściowe od mezo- do β-euhemerobowych. Pola podstawowe (kwadraty) były zróżnicowane pod względem takich wskaźników jak walor florystyczny czy odrębność florystyczna oraz wskaźników: synatropizacji, modernizacji i labilności flory. Najwyższą wartość waloru florystycznego jak i odrębności florystycznej stwierdzono w przypadku kwadratu 26 (EB 52). Największe wartości współczynnika synantropizacji stwierdzono w kwadratach 35 (EB 52), 26 (EB 52) oraz 89 (EB 42) – 58. Najmocniejszą korelację dodatnią stwierdzono pomiędzy walorem florystycznym a liczbą gatunków oraz procentowym udziałem antropofitów w analizowanych kwadratach. W obu przypadkach współczynnik korelacji rang Spearmana był wysoki i wynosił 0,999.
Słowa kluczowe:
synantropizacja, flora miasta, apofity, antropofityBibliografia
Abromeit J. i in. (1898 – 1940). Flora von Ost- und Westpreussen. Berlin – Königsberg.
Google Scholar
Anioł-Kwiatkowska J. (1974). Flora i zbiorowiska synantropijne Legnicy, Lubina i Polkowic. Acta Univ. Wratislav., Wrocław 19: 1‒151.
Google Scholar
Chmiel J. (1993). Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia w wieku XIX i XX. Cz. 1, 2. Pr. Zakł. Takson. Roślin UAM Poznań.
Google Scholar
Ćwikliński E. (1970). Flora synantropijna Szczecina. Monogr. Bot. 33: 1 – 103.
Google Scholar
Endler Z., Duriasz J., Juskiewicz B. (1999). Fitocenozy Chelidonio-Robinietum Jurko 1963 w parkach Olsztyna. Biul. Nauk. UWM, Olsztyn, 05: 99 – 108.
Google Scholar
Faliński J. (1966a). Degeneracja zbiorowisk roślinnych lasu miejskiego w Iławie. Mater. Zakł. Fitosoc. Stos. UW 13: 1 – 13.
Google Scholar
Faliński J. (1966b). Antropogeniczna roślinność Puszczy Białowieskiej jako wynik synantropizacji naturalnego kompleksu leśnego. Rozpr. Uniw. Warsz. 13: 1 – 256.
Google Scholar
Faliński J. (ed.) (1971). Synanthropisation of plant cover II. Synanthropic flora and vegetation of towns connected with their natural conditions, history and function. Mater. Zakł. Fitosoc. Stos. Uniw. Warsz. 27: 1‒317.
Google Scholar
Fijałkowski D. (1963). Zbiorowiska roślin synantropijnych miasta Chełma. Ann. University Mariae-Curie-Skłodowska Lublin-Polonia, sect. C 18: 291‒325.
Google Scholar
Jackowiak B. (1990). Antropogeniczne przemiany flory roślin naczyniowych Poznania. Wyd. Nauk. UAM, 42 B.
Google Scholar
Jackowiak B. (1993). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Poznaniu. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM 2, 5–409.
Google Scholar
Jackowiak B. (1998). Struktura przestrzenna flory dużego miasta. Studium metodyczno-problemowe. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM w Poznaniu, Bogucki Wyd. Nauk. Poznań, 8: 1‒228.
Google Scholar
Jutrzenka-Trzebiatowski A. (1999). Wpływ człowieka na szatę leśną Polski północno-wschodniej w ciągu dziejów. OBN im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn.
Google Scholar
Kalinowska J. (2004). Kształtowanie się fitocenoz wydeptywanych na terenie Olsztyna. Pr. Dokt. UWM, Olsztyn.
Google Scholar
Kondracki J. (1988). Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kondracki J. (1994). Polska. Mezoregiony fizycznogeograficzne. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kondracki J. (2002). Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Kornaś J. (1968a). Prowizoryczna lista nowszych przybyszów synantropijnych (kenofitów) zadomowionych w Polsce. Mater. Zakł. Fitosocjol. Stos. UW 25: 43 – 53.
Google Scholar
Kornaś J. (1968b). Geograficzno-historyczna klasyfikacja roślin synantropijnych. Mater. Zakł. Fitosocjol. Stos. UW 25: 33 – 41.
Google Scholar
Kornaś J. (1977). Analiza flor synantropijnych. Wiad. Bot., 21 (2): 85 – 91.
Google Scholar
Kornaś J. (1981). Oddziaływanie człowieka na florę: mechanizmy i konsekwencje. Wiadomości Botaniczne 25 (3): 165–182.
Google Scholar
Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. (2002). Geografia roślin. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Korniak T. (1968a). Stanowiska Malva verticillata L. na Pojezierzu Mazurskim. Zesz. Nauk. WSR Olszt. 24 (613): 19 – 23.
Google Scholar
Korniak T. (1968b). Kilka interesujących gatunków synantropijnych na terenie Pojezierza Mazurskiego. Fragm. Flor. Geobot., 14 (2): 161 – 164.
Google Scholar
Krawiecowa A., Rostański K. (1976). Zależność flory synantropijnej wybranych miast polskich od ich warunków przyrodniczych i rozwoju. Acta University Wratislaw., Pr. Bot. 303 (21): 5‒61.
Google Scholar
Kucharczyk M., Święs F. (1988). An analysis of synanthropic flora of the selected towns of south-east Poland. Symposium Synanthropic flora and vegetation V (ed. by M. Zaliberová), s. 331‒336. Martin.
Google Scholar
Mirek Z. (1981). Problemy klasyfikacji roślin synantropijnych. Wiad. Bot. 25 (1): 45 – 54.
Google Scholar
Mirek Z., Piekos-Mirkowa H., Zajac A., Zajac M. (2002). Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. – Krytyczna lista roslin naczyniowych Polski. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
Google Scholar
Nuissl H., Rink D., Steuer P. (2005). The consequences of urban sprawl in a context of decline: the case of Leipzig, UFZ-Diskussionspapiere, No. 7/2005.
Google Scholar
Olaczek R. (1982). Synantropization of phytocoenoses. Memor. Zool., 37: 93‒112.
Google Scholar
Olesiński L. (1968). Spostrzeżenia florystyczne z województwa olsztyńskiego. Fragm. Flor. Geobot., 14 (4): 407 – 416.
Google Scholar
Olesiński L., Korniak T. (1980). Nowe gatunki roślin synantropijnych na Pojezierzu Mazurskim. Fragm. Flor. Geobot., 26 (2‒4).
Google Scholar
Pawłowska S. (1972). Statystyka florystyczna Polski. [W:] Szata roślinna Polski. Szafer W., Zarzycki K. (red.). t. 1. PWN, Warszawa: 129 – 131.
Google Scholar
Pieczyńska E. (2006). Występowanie i zmienność północnoamerykańskich taksonów z rodzaju Solidago L. na terenie Olsztyna. Pr. Dokt. UWM, Olsztyn.
Google Scholar
Schwarz Z. (1967). Badania nad florą synantropijną Gdańska i okolicy. Acta Biol. Med. Soc. Sc. Gedan. 11: 363‒494.
Google Scholar
Skowrońska W. (1965). Flora synantropijna uzdrowiska Rabki. Fragm. Flor. Geobot. 11: 363‒371.
Google Scholar
Sowa R. (1964). Roślinność ruderalna Łodzi. Łódzkie Tow. Nauk., Wydz. III – Nauk Matem. Przyr. 96: 1‒35.
Google Scholar
Sowa R., Siciński J. T. (1982). Flora synantropijna Szczercowa. Spraw. Czyn. Pos. Nauk, Łódź 36: 1‒5.
Google Scholar
Steffen H. (1931). Vegetationskunde von Ostpreussen. Pflanzensoziologie. Bd. 1, Verlag V. G. Fischer, Jena.
Google Scholar
Steffen H. (1940). Flora von Ostpreussen. Königsberg.
Google Scholar
Stypinski P. (1978). Drzewa i krzewy cmentarzy Olsztyna. Rocz. Dendrol. 31: 153‒161.
Google Scholar
Stypinski P. (1980). Występowanie jemioły pospolitej (Viscum album L. ssp. album) na terenie miasta Olsztyna. Rocznik Dendrologiczny, vol. 33:
Google Scholar
Stypiński P. (1995). Dendroflora Olsztyna i jej środowisko ekologiczne. Rocznik Dendrologiczny, vol. 43: 79‒92.
Google Scholar
Sudnik-Wójcikowska B. (1987). Flora miasta Warszawy i jej przemiany w ciągu XIX i XX wieku. Cz. I i II. Wyd. Uniw. Warsz., ss. 242 i 435.
Google Scholar
Sukopp H. (1969). Der Einfluss des Menschen auf Vegetation. Vegetatio, 17: 360‒371.
Google Scholar
Sukopp H. (1972). Wandel von Flora Und Vegetation In Mitteleuropa unter dem Einfluss des Menschen. Ber. ü. Landwirtschaft. Hrsg. Bundesministerium. f. Ernährung, Landwirschaft u. Forsten, 50 (1): 112‒139.
Google Scholar
Święs F., Pleban A. (1981). Roślinność ruderalna i flora synantropijna miasta Jasło na Pogórzu Karpackim. Ann. Univ. MCS, sec. C, 36: 235‒258.
Google Scholar
Wołkowycki D. (2000). Różnicowanie i ujednolicanie się flor ruderalnych w warunkach izolacji środowiskowej. Monogr. Bot. 87: 1‒157.
Google Scholar
Woś A. (1999). Klimat Polski. Wyd. nauk. PWN, Warszawa.
Google Scholar
Zając A., Zając M. (red.) (2001). Atlas Rozmieszczenia Roślin Naczyniowych w Polsce (ATPOL). Prac. Chronologii Komputerowej Inst. Bot. UJ, Kraków.
Google Scholar
Zarzycki K., Trzcińska-Tacik H., Różański W., Szeląg Z., Wołek J., Korzeniak U. (2002). Ecological indicator values of vascular plants of Poland. [W:] Z. Mirek (red.), Biodiversity of Poland, vol. 2. –– W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, 183 s.
Google Scholar
Zimny H. (2005). Ekologia miasta. Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk, Stare Babice.
Google Scholar
Autorzy
Bartosz Tomaszewskib.tomaszewski@ihar.edu.pl
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy Poland
Statystyki
Abstract views: 385PDF downloads: 195
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Bartosz Tomaszewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Z chwilą przekazania artykułu, Autorzy udzielają Wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z artykułu przez czas nieokreślony na terytorium całego świata na następujących polach eksploatacji:
- Wytwarzanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy artykułu, w tym techniką drukarską oraz techniką cyfrową.
- Wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy artykułu.
- Publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie artykułu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
- Włączenie artykułu w skład utworu zbiorowego.
- Wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie artykułu w postaci elektronicznej do Internetu, lub innej sieci.
- Rozpowszechnianie artykułu w postaci elektronicznej w internecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie.
- Udostępnianie artykułu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu.
Autorzy poprzez przesłanie wniosku o publikację:
- Wyrażają zgodę na publikację artykułu w czasopiśmie,
- Wyrażają zgodę na nadanie publikacji DOI (Digital Object Identifier),
- Zobowiązują się do przestrzegania kodeksu etycznego wydawnictwa zgodnego z wytycznymi Komitetu do spraw Etyki Publikacyjnej COPE (ang. Committee on Publication Ethics), (http://ihar.edu.pl/biblioteka_i_wydawnictwa.php),
- Wyrażają zgodę na udostępniane artykułu w formie elektronicznej na mocy licencji CC BY-SA 4.0, w otwartym dostępie (open access),
- Wyrażają zgodę na wysyłanie metadanych artykułu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma.
Inne teksty tego samego autora
- Bartosz Tomaszewski, Gabriela Majtkowska, Włodzimierz Majtkowski, Zawartość chlorofilu u wybranych ekotypów i odmian prosa rózgowatego (Panicum virgatum L.) w warunkach zróżnicowanego nawożenia , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 280 (2016): Wydanie regularne
- Gabriela Majtkowska, Bartosz Tomaszewski, Ochrona różnorodności gatunkowej występującej w biocenozach łąkowych w Ogrodzie Botanicznym Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych w Bydgoszczy , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 280 (2016): Wydanie regularne
- Bartosz Tomaszewski, Chronione i zagrożone gatunki w kolekcji roślin łąkowo-pastwiskowych w Ogrodzie Botanicznym KCRZG IHAR — PIB w Bydgoszczy , Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin: Nr 283 (2018): Wydanie specjalne
